D’Angelo and the Vanguard
Black Messiah (2014)
RCA
D’Angelo nie tylko wydał właśnie zapowiadany i wypatrywany od wielu lat nowy album. Przede wszystkim pokazał, że nadal ma pomysł na swoją muzykę i jednoznacznie udowodnił niedowiarkom, że warto było na niego czekać.
Black Messiah jest naturalną kontynuacją muzycznej i tematycznej ścieżki wytyczonej przez D’Angelo już w połowie lat 90., a przypieczętowanej być może najważniejszym soulowym krążkiem minionego dwudziestolecia — VooDoo. To płyta, która z jednej strony wyrosła z osobistych perypetii artysty, a z drugiej z masowych protestów, które w ostatnich latach w różnych miejscach na świecie coraz częściej sygnalizują brak społecznej zgody na niesprawiedliwe traktowanie i nadużycia, których dopuszcza się władza. Czy to Kijów, Egipt, Ferguson czy nowojorskie Wall Street — motywy i okoliczności mogą być różne, ale cel jest jeden — zostać usłyszanym. Black Messiah to jambandowy, osadzony głęboko w funkrockowych i neo-soulowych fundamentach komentarz społeczno-politycznej kondycji dzisiejszego świata. Długo wyczekiwany revival świadomego soulu.
I chociaż, czy jeśli chodzi o timing, czy o sposób wydania materiału, porównanie z zeszłorocznym krążkiem Beyoncé wydaje się nieuchronne, w rzeczywistości Black Messiah ma więcej wspólnego z głośnym powrotem My Bloody Valentine, który, podobnie jak oba wspomniane albumy, w lutym minionego roku został udostępniony przez internet bez jakiejkolwiek wcześniejszej akcji promocyjnej . Poza efektownym (i, jak się okazuje, także efektywnym) sposobem wydania płyty z dnia na dzień, MBV i Black Messiah łączy jednak jeszcze przynajmniej kilka innych cech — oba wydawnictwa były oczekiwane przez fanów od wielu lat, oba musiały zmierzyć się z legendarnym statusem swoich poprzedników (odpowiednio — Loveless i VooDoo), aż wreszcie — oba zostały nagrane na ich kanwie, jednocześnie znacząco wychodząc poza dawny kontekst.
Black Messiah niewątpliwie opiera się w dużej mierze na stylu, który D’Angelo wypracował z kolektywem Soulquarians półtorej dekady temu. Nie może być jednak mowy o próbie odtworzenia koncepcji VooDoo, które, choć podobne brzmieniowo, było albumem zdecydowanie odmiennym charakterologicznie — w dużym uproszczeniu — nieoczywistym chilloutowym krążkiem na upalną, czarną jak smoła noc. Tymczasem naturalne otoczenie Black Messiah jest zupełnie inne. Silniejsze niż kiedykolwiek u D’ wątki polityczne nie pozostają bez wpływu na samo brzmienie płyty. Raczej funkrockowa aniżeli hip-hopowa energia, aranże podszyte psychodelią i niepokojem oraz zauważalne raz po raz zamiłowanie do szeroko pojętego eksperymentatorstwa plasują album gdzieś pomiędzy New Amerykah Part One (4th World War) Eryki Badu a In the Jungle Groove Jamesa Browna. Podejście do instrumentalizacji i funkowa dusza projektu budzą natomiast naturalne skojarzenia z Parliament-Funkadelic, także za sprawą Kendry Foster, wokalistki P-Funk All-Stars, która współtworzyła większość tekstów na krążku.
Skrupulatnie przeanalizowawszy dyskografię D’Angelo, można dojść do jednego wniosku — Black Messiah stanowi naturalną ewolucję brzmienia, które przez ostatnie dwie dekady stopniowo zarysowywało swój charakter — pożyczając kolejne detale od najlepszych postaci XX-wiecznej muzyki — począwszy od oczywistych nawiązań do Prince’a, przez groove wspomnianego Jamesa Browna, kunszt wokalno-interpretatorski wielkich soulowych klasyków lat 60. i 70., koncepcję koherencji stylistyczno-tematycznej Marvine’a Gaye’a, aż po wyrazistość artykulacji Milesa Davisa. To wszystko uważny słuchacz mógł znaleźć już na debiutanckim Brown Sugar z 1994 roku, ale dopiero na VooDoo ta wybuchowa mieszanka inspiracji zakwitła pełnią barw, by następnie dojrzeć wraz z osobistymi doświadczeniami artysty i kilkanaście lat później przybrać kolejną kunsztowną formę — Black Messiah. To zresztą zdumiewające — jeśli przeniesiemy się o dwadzieścia lat wstecz do debiutanckiego singla D’Angelo i prześledzimy punkt po punkcie całą jego dyskografię aż do ostatniego numeru z wydanego przed kilkudziesięcioma godzinami nowego krążka, odkryjemy, że właściwie pozbawiona jest słabych punktów.
Rzeczą niewątpliwie charakterystyczną dla Black Messiah, a obecną także w części wcześniejszych nagrań D’Angelo, jest z jednej strony zbudowanie przestrzennego brzmienia skrzącego się wielością żywych instrumentów, nakładających się na siebie wokali i psychodelicznych efektów, a z drugiej — zachowania surowego, momentami wręcz pierwotnego, a przez to naturalnego i paradoksalnie na swój sposób harmonijnego, charakteru materiału. Doskonale uwidacznia się to w silnie uporządkowanym rytmicznie „1000 Deaths”, ale w różnym stopniu daje się zauważyć w każdym z pozostałych jedenastu nowych utworów. Muzyka D’Angelo ma jednak jeszcze jedną bardzo istotną cechę — nieoczywistość. W bogactwie swoich detali kompozycje zazwyczaj są rozmyte aranżacyjnie, a niekiedy również i melodycznie, co nadaje im wielowymiarowego charakteru. Z każdym kolejnym odsłuchem uwaga słuchacza zwraca się w stronę innych elementów. To płyta, z którą być może trzeba się oswoić — choć nie każda melodia od razu zapada w pamięć, przy pierwszych odsłuchach słuchaczowi w pełni rekompensują to pieczołowite aranże, a wraz z każdym kolejnym — narastające poczucie satysfakcji obcowania z pierwszorzędnym projektem muzycznym.
Współczesnemu odbiorcy, wychowanemu na muzyce elektronicznej i przyzwyczajonemu do komputerowej obróbki dźwięku, być może trudno będzie uwierzyć, że Black Messiah zostało w całości nagrane i złożone analogowo. Także między innymi dzięki temu zabiegowi brzmienie płyty jest głębokie i ciepłe — zupełnie jak na wspominanym już wielokrotnie VooDoo. Zresztą pierwszy opublikowany utwór z płyty, miłosny jam „Sugah Daddy”, być może najbardziej singlowy fragment Black Messiah, równie dobrze mógłby zostać wydany przez D’Angelo właśnie przed czternastoma laty — czy to ze względu na charakterystyczny pianinowy motyw, czy nie mniej jednoznacznie kojarzoną z brzmieniem Soulquarians trąbkę Roya Hargrove’a. Do latynoskiego klimatu, wcześniej zaszczepionego w „Spanish Joint”, odwołuje się natomiast „Really Love”, inny jasny punkt nowego albumu, znany najwierniejszym fanom w nieukończonej wersji, która trafiła do sieci przed siedmioma laty, teraz podszyty subtelną aranżacją smyczkową, jakby pożyczoną z solowego debiutu Curtisa Mayfielda. Z kolei inny internetowy leak awangardowo wręcz podporządkowany obłędnej rytmice „1000 Deaths” zachwyca nie tylko wielopoziomowym brzmieniem i natchnionym refrenem, ale także nieoczywistym, zaangażowanym politycznie tekstem — „Because a coward dies a thousand times / But a soldier only just dies once”. Podobną tematykę porusza następujące bezpośrednio później „The Charade”, które chociaż brzmi zdecydowanie bardziej łagodnie i zdaje się przypominać dokonania Prince’a z drugiej połowy lat 80., jest być może nawet bardziej wymowne lirycznie — „All we wanted was a chance to talk / ‚Stead we only got outlined in chalk” — rozpoczyna refren D’. Uwagę przyciąga także „Prayer” — nieprzypadkowa w kontekście całego albumu wariacja na modlitwie „Ojcze nasz” zestawiona z niepokojącym, odrobinę dziwacznym bitem przywodzącym na myśl niektóre podkłady z wczesnego okresu działalności duetu Outkast.
A to jedynie niewielki wycinek artystycznego spektrum Black Messiah. Albumu, który pokazał, że D’Angelo nadal ma pomysły na swoją muzykę, a w dodatku wciąż potrafi znakomicie przełożyć je na konkretne dźwięki. Albumu, który udowodnił niedowiarkom, że warto było czekać na niego przez całych czternaście lat.
Komentarze